گۆهاڕتنێن ب سەر رێرەوا پێشكەڤتنا جڤاكێ مرۆڤایەتیێ دا هاتین، ئێدی گرنگ بوو سیتەمێ ب رێڤەبرن و حكومرانیێ ژی بهێتە گۆهاڕتن. هەلبەتە ئەڤ چەندە ژی ب ساناهی و بێ قوربانیدان نەهاتییە كرن، بەروڤاژی بەلكو گۆهارتن و دەربازبوون ژقۆناغەكێ بۆ ئێكا دی، پێدڤی ب دەم و جەنگ و قوربانی و ماڵوێرانیێ هەبوو. دەربازكرنا قۆناغێن چەرخێن ناڤەڕاست و پەیدابوونا رێنسانسێ ل ئەوروپا و داهێنانێن مەزن یێن پیشەسازی و شورەشا فەرەنسی و داهێنانا باروت و چاپخانێ ژلایێ گۆتنبێركێ ئەلمانی و چەرخێن رۆشەنگەری و بزاڤا مەدەنی و جارناما مافێ مرۆڤی تا دگەهیتە چەرخێن نوی، باشترین سیستەمێ مرۆڤان داهێنای بۆ حكومرانیێ سیستەمێ دیموكراسی بوو. سەرەرایی هەبوونا چەندین تێبینیان و جۆرێن ڤی سیستەمی و چاوانیا پراكتیزەكرنێ و جێوازییا وی ژ دەولەتەكێ بۆ دەولەتەكا دیتر، لێ دهێتە هژمارتن باشترین سیستەمێ حوكمرانیێ. دیموكراسیەتێ چەندین بنەما و ئەدگارێن خۆ یێن تایبەت هەنە، ژگرنگترین وان بنەمایان هەلبژاردنن، هەڵبەتە ئەڤ پرۆسەیە ڤی سیستەمی زەنگێنتر و دەولەمەندتر لێدكەت، جوانی و تامەكا دیتر ددەتێ، لێكدایتر دكەت، چونكە پرۆسێسا هەلبژاردنان نوێنەرێم خەلكی ب حەز و خواستا وان دهێنە دانان نە وەك چەسپاندن و زالكرن، هەر نوێنەرەكی گرێدایی كۆمەكا پرنسیپان دبیت، ژبۆ خزمەتكرنا وێ تەخێ و لایەنێ كو ژێ هاتییە پالیراوكرن و كاندیدكرن. نابیت ب هیچ رەنگەكی دیموكراسی بێ هەلبژاردن بهێتە پەیرەوكرن، مافێ دەنگدانێ بدەنە هاولاتییان ب ئازادانە هەر ئێك نوێنەرێ خۆ ب هەلبژێریت دكەشوهەوایەكێ ئازاد دا، دەنگدانا هاولاتیان دسیستەمێن دیموكراسی دا ژ سادترین مافێن وانە، لەورا گرنگی دان ب ڤێ پرۆسێ دبیتە ئەركێ دەستهەلاتێن سیاسی و ئایینی و جڤاكی و پەروەردەیی ب هەمی سازی و دەزگەهێن خۆڤە. ژ وان بنەمایێن گرنگێن هەلبژاردنان، هاندانا خەلكی یە كو ب گەرمی بەژداری ڤێ پرۆسێسێ ببن و رۆلێ خۆ بگێرن و مافێ خۆ وەرگرن ددانانا نوێنەرێن خۆ یێن راستەقینە. ل دەڤەرەكا وەك رۆژهەلاتا ناڤەراست، ئەڤ مودێلە زێدەتر چەندین كێموكاسیان ب خۆڤە دگریت، تا نها ژی وەك سیستەمەكێ مودێرن نەهاتییە پەیرەوكرن، ژئەنجامێ كلتورێ جڤاكی و ئایینی و پەروەردەیی و هەبوونا تێگەهشتنەكا نە دروست بۆ تێگەهێ سیاسی و دەستهەلات و ئۆپوزسیونێ، ئەڤ هەر دوو تێگەهە ب دروستی جهێ خۆ دناڤ مێشكێ حوكومرانییا ڤان ولاتان دا، ئەڤ هەڤدژییە وەكرییە سیستەم ب ئێكجاری تێكبچیت و تێكەلییەك دناڤ هەبوونا وان دا پەیدا ببیت. باشترین رێك بۆ چارەسەركرنا ڤان كێشان هەلبژاردن و بەژداریكرنا خەلكییە دڤێ پرۆسێسێ دا، ئێكلایكرنا ڤان ئارێشان ب رێكا دەنگێ خەلكی دهێتە كرن ب تایبەت ئەو دەڤەر و ناوچەیێن كێشێن نەتەوەی ژی هەین ژبلی یێن خزمەتگوزاری و ژیانێ،لەوما ل هەرێما كوردستانێ گرنگە ئەڤرۆ هەمی سازیێن جودا جودا بەژداربن دهاندانا خەلكی دا ژبۆ بەژداریكرنێ دپرۆسا دەنگدانێ دا و مافێن خۆ ب چەسپینن و نوێنەریێن خۆ یێن راستەقینە ب هەلبژێرن ل سەر بنومایێن شەهرەزایی و شیان و خزمەتێ، چ پێڤەرێن دیتر نەبن ژبۆ دەستنیشانكرنا كاندیدان وەك خزم خزمانێ و بنەمایێ عیشیرەتگەری و ... هتد. بەلكو گرنگە تاكە پیڤەر شیان و خزمەتكرن بیت تا مودێلەكێ جوانێ دیموكراسیەتێ ل هەرێما كوردستانێ بهێتە پەیرەوكرن و ئزموونا مە زەنگینتر لێبهێت.