خوێندنەوەیەك بۆ پێشنیازە یاسای رێكخستنی میدیای ئەلكترۆنیی و سۆشیالمیدیا

پەیمان عیزەدین

18/08/2020

پێشنیازە یاسای ڕێكخستنی میدیای ئەلكترۆنی و سۆشیالمیدیا ،كە لە پەرلەمانی كوردستان خوێندنەوەی یەكەمی بۆ كراوە و ئێستا لە قۆناغی نوسینی ڕاپۆرتی لیژنە پەیوەندیدارەكانی پەرلەمانە بۆ ئامادەكاری بۆ خوێندنەوەی دووەمی یاساكە ، یەكێكە لە یاسا پەیوەندیدارەكان بە بەشێكە زۆری ڕۆژنامەنوسان و هاووڵاتیانەوە بە گشتی، لەم ڕوانگەیەوە ئەم خوێندنەوەیە ئەخەمە بەرچاو.
یەكەم : ئەم یاسایە كێ ئەگرێتەوە ؟
بەگوێرەی ماددەی (٤) ی پێشنیازی یاساكە ، هەموو ئەوانەی لە ڕۆژنامە و پێگەی ئەلكترۆنی فەرمی بابەت بڵاودەكەنەوە یان ئەوانەی لەو پێگە فەرمیانە سەرنوسەر یان خاوەن ئیمتیازن ، یان هەركەسێك كە وەك تاك لاپەرە یان ئەكاونتی هەیە لە یەكێ لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكاندا ، ئەم یاسایە ئەیانگرێتەوە .
كەواتە ئەم یاسایە تایبەت نیە بە پێگە و ڕۆژنامە ئەلكترۆنیەكان ،بەڵكو كۆی ئەو نوسین و بابەتانە ئەگرێتەوە كە لەلایەن كەسی سروشتی یان دامەزراوەی مەعنەوی بڵاو و پەخش ئەكرێنەوە ، لە پێگەیەكی فەرمی بێ یا لاپەڕەو ئەكاونتی كەسیی .
دووەم  : ئەم یاسایە سزای كێ ئەدا و چی بە تاوان داناوە ؟
لە ماددەكانی ١٢ ، ١٣، ١٦ تاوان و سەرپێچی و سزاكانیش دەستنیشانكراون .
- ماددەی ١٢:
لەم ماددەیەدا بێ دوبارەكردنەوەی جۆری تاوانەكان ، ڕاستەوخۆ بڕگەكانی (٢ و ٤ ) لەماددەی چوارەمی یاسای بەڕەنگاربونەوەی تۆقاندن (تیرۆر ) ی كردووە بە بەشێك لەم یاسایە و هەموو ئەوانەی ئەم یاسایە ئەیانگرێتەوە نابێ ئەو بابەتانە بڵاوبكەنەوە كە یاسای بەڕەنگاربونەوەی تۆقاندندا هاتووە. 
كەواتە ئەو بابەتانە كامانەن كە بە پێی بڕگەكانی (٢ ، ٤) نابێ بڵاو ببنەوە ؟
ماددەی چوارەمی یاسای ژمارە (٣) ی ساڵی ٢٠٠٦  ئەڵێ : ئەم كارانەی خوارەوە بە تاوانی تیرۆر دادەندرێن و سزادەدرێن بە زیندانی ، كە لە ١٥ ساڵ تێپەڕ نەكات .
بڕگەی ٢ لە ماددەكە  كە ئەم پێشنیازی یاسایە پشتی پێبەستووە ئەڵێت :
نوسراو ، چاپەمەنی ، كاسێتی توماركراو ،یان هاوشێوەی ، وێنەی وای لەلا بێت یان بەدەست بێنێت ، كە هاندان ، بەچاك زانین ، یان پڕوپاگەندە لەخۆبگرێت بۆ ئەنجامدانی تاوانی تیرۆركاری بەمەبەستی بەخشینەوەی یان بڵاوكردنەوەی .
بڕگەی ٤  ئەڵێت  :
ئەگەر بە ئەنقەست ، هەواڵ ، ڕونكردنەوە ،یان پڕوپاگەندەیەكی تۆقێنەر بڵاوبكاتەوە ، هۆیەكانی ڕاگەیاندنی بینراو ، بیستراو ، خوێندراو ، یان ئەلكترۆنی بەهەل وەربگرێت ، یان بەكاریان بێنێت ، لە ئەنتەرنێت بەیاناتی ئەوتۆ بڵاوبكاتەوە كە ڕاستەوخۆ بگاتە ڕادەی هاندان بۆ ئەنجامدانی تاوانی تیرۆركاری وەها كە ئاسایشی گشتی بخاتە مەترسیەوە و ترس بخاتە نێو هاووڵاتیان و هەڕەشە لە قەوارەی سیاسی هەرێم بكات .
جا ئەگەر بە وردی سەیری ئەو دوو بڕگەیە بكەین ، ئەزانین كە بۆ خودی یاسای بەرەنگاربونەوەی تیرۆریش چەند كارەساتبارە ، كۆی ماددەی چوارەمی ئەو یاسایە پڕیەتی لە ناڕۆشنی و لاستیكیی چەمك و دەستەواژەكان ، كە ئەمە بەردەوام ڕەخنە بووە لەو یاسایە و وەك داوێك بۆ سزادانی نەیارانی سیاسی پارتی و یەكێتی باسكراوە ، بەڵام ئامادەكارانی ئەم پڕۆژەیە و دواتریش ئەوانەی واژۆیان لەسەر كردووە (بەئاگاییەوە بوبێ یا بێئاگایی ) مەودای ئەو سزایەیان لە سیاسەتوان و ئەندامانی پارتە سیاسیەكانەوە ، فراوانتر كردووە  تا كۆی ئەوانە بگرێتەوە كە قسە ئەكەن لە شوێن و پێگەی فەرمی بێ یا نا فەرمی .
ئاسایشی گشتی وتاوانی تیرۆركاری كامانەن ، كێ دەستنیشانیان ئەكات ؟
هەواڵ و ڕونكردنەوەی تۆقێنەر چین  و چۆن  دیاریدەكرێن؟
بە جێهێشتنی تەفسیر و تەئویلكردنی هەموو ئەو ناڕونیانە بۆ دەسەڵاتێكی دادوەری حیزبی ، لە بەرژەوەندی كێدایە ؟
- ماددەی ١٣:
 لەم ماددەیەدا ئەڵێت : جگە لەو سزایەی كە لە مادەی (١٢) هاتووە، دادگاكان بەپێی بڕگەی (دووەم)ی "مادەی شەشەم"ی " یاسای رۆژنامەگەریی لە كوردستان/ ژمارە 35ی ساڵی 2007"، سزای سەرپێچیكاران دەدات.
باشە ئەگەر بگەڕێینەوە سەر ئەو ماددەیە لەیاسای ژمارە (٣٥) ساڵی ٢٠٠٧ ، ئەبینین تایبەتە بە ڕاستكردنەوە و وەڵامدانەوە ، واتە تایبەتە بەو پێگەو و ڕۆژنامانەی كە وەڵام یا ڕاستكردنەوەیەك بڵاو ناكاتەوە .
ئەوەی جێی سەرسوڕمانە لە نێوان ئەو تاوانانەی لە ماددەی ١٢ ئاماژەیان بۆ كراوەو ئەوەی لە ماددەی ١٣ دا هاتووە ، ڕیزێك تاوانی تر هەن كە لە سۆشیال میدیا ئەنجام ئەدرێن و ئەم یاسایە دورو نزیك نەچووە بەلایاندا و ئەوانە ئێستا كێشەی بەشێك لە خەڵك و بۆشایی یاسایشە ، لەوانی هەڵخەڵەتاندن ، دزی ، ئیستیغلالكردن و دەیانی تر.
ماددەی ١٦:
زۆربەی بڕگەكانی ئەم ماددەیە دژ بەیەك و ناكۆكە لەگەڵ ماددەكانی پێش خۆی  بە نمونە :
بڕگەی دووی ئەم ماددەیە سزایەكی پێنچ سەد هەزاری تا سێ ملیونی داناوە بۆ ئەوانەی كە سەرپێچی ماددەی (١١)ی یاساكە ئەكەن.
كە ئەگەڕێتەوە سەر ماددەی (١١) تایبەتە بە وەڵامدانەوە و ڕاستكردنەوە ، ئەمە لە كاتێكدایە كە لە ماددەی (١٣)  بۆ سزادانی وەڵامنەدانەوە و ڕاستكردنەوە گەڕاوەتەو بۆ ماددەی شەشەم ، بڕگەی دووەم لە یاسای ژمارە (٣٥)ی یاسای ڕۆژنامەگەری ، بەڵام لەوێدا سزاكە ١ ملیۆن بۆ ٢ ملیۆنە .
باشە لە یەك یاسادا چۆن دوو سزای جیا بۆ هەمان كردار دەستنیشان ئەكرێت ، دادوەر بە كام سزایەیان بڕوات ، ئەوەی لە یاسای ژمارە (٣٥) هاتووە  و ماددەی (١٣) ئەم یاسایە خۆی پێوە پابەند كردووە یا یەوەی لە ماددەی (١٦) دا دەستنیشان كراوە .
بڕگەی (چوار)ی ماددەی (١٦) ئەڵێت :
سەرنوسەری "وێبسایت"، یان خاوەنی ئەكاونت و لاپەڕە، سزا دەدرێن بە غەرامەكردنێك كە لە "1000000" ملیۆنێك دینار كەمتر نەبێت و لە "5000000" پێنج ملیۆن دیناریش زیاتر نەبێت، ئەگەر ناوی كەسێكیان زڕاند، یان سوكایەتییان پێكرد، یاخود هەڕەشەیان لێكرد، چ بە بڵاوكردنەوەی پۆست بێت، یان كۆمێنت، یاخود نامە. ئەگەر هەر بەردەوامیش بوون، تۆماركردنەكەیان هەڵدەوەشێتەوە و ئەكاونت و لاپەڕە فەرمییەكەیشیان دادەخرێت و بۆیان نابێت تا ماوەی "3" سێ‌ ساڵ، خاوەندارێتیی وێبسایت و لاپەڕە و ئەكاونت بەناوی خۆیانەوە بكەن.
ئەم بڕگەیەش هەمان ناوەڕۆكی ماددەی دووەمی یاسای خراپ بەكارهێنانی ئامێرەكانی پەیوەندی هەیە ، بەڵام بە سزایەكی توندتر لە ڕووی غەرامەوە .
بڕگەی (پێنج)ی ماددەی (١٦) دووبارە جەختی لە جێبەجێكردنی بڕگەكانی (٢ ، ٤ ) لە ماددەی چوارەمی یاسای بەرەنگاربونەوەی تیرۆر كردۆتەوە و لەم بڕگەیەدا ئەڵێت :
لە كاتی بڵاوكردنەوەی مادەیەكی میدیایی دا، كە بەپێی خاڵەكانی (2) و (4)ی "مادەی چوارەم"ی "یاسای ژمارە (3)ی ساڵی 2006 یاسای بەرەنگاربوونەوەی تۆقاندن (تیرۆر) لە هەرێمی كوردستان- عیراق" بە تاوانی تۆقاندن هاتوون و قەدەغەكراون، سەرنووسەری "وێبسایت" و خاوەنی ئەكاونت و لاپەڕە، سزاكانی هەمان ئەو یاسایە دەیانگرێتەوە.
ئەم دوپاتكردنەوەیە نیەتی ئامادەكاران و ئامانجی یاساكە زۆرتر ڕوندەكاتەوە ، بۆیە تەنیا بە ماددەی (١٣) دڵیان ئاوی نەخواردۆتەوە و لە ماددەی (١٦) شدا ئەوەئ دوپاتكردۆتەوە كە سەرنوسەری وێبسایت و خاوەنی ئەكاونت و لاپەڕە هەمان سزا ئەیانگرێتەوە و مامەڵەی تیرۆرستیان بۆ ئەكرێت .
ئەمانەو چەندین سەرنج و تێبینی تر لە سەر زۆری سزاكانی ئاگادارنەكردنەوەی سەندیكا لە چەند حاڵەتێكت جیاوازدا .
بۆیە بە هەموو پێوەرێك ئەم پێشنیازی یاسایە ئەگەر ببێتە یاسا ، یەكێك ئەبێ لە خراپترین یاساكان بۆ كپكردنی ڕەخنە و دەنگی ناڕازیی .
هیوادارم هەموو ئەو بەڕێزانەی لە ئیمزاكانیان پەشیمان بونەتەوە ، واز لە باسی كێشانەوەی ئیمزاكانیان بێنن ، چونكە ئەوە تازە هیچ لە بەردەوامیی قۆناغەكانی پەسەندكردن ناگۆڕێ ، بەڵام ئەتونن لە لیژنەكانیان و ناو هۆڵی پەرلەمان ، دژی ئەو ماددانە بووەستنەوە نەهێڵن بەم شێوەیە پەسەند بكرێت .

شەپۆلەکانی نەوا

Copyright © 2017 - Radio Nawa. Designed and Developed by Avesta Group