پڕۆژە یاسای چاكسازی لە خانەنشینی و مووچە و دەرەماڵە و بەخشین و ئیمتیازاتەكانی دیكە لە هەرێمی كوردستان، كە لەم نوسینەدا بە (پڕۆژەكە) ناوی دەبەم، ئەو پرۆژە یاسایەیە، كە  لە ئەنجومەنی وەزیرانی لە حكومەتی هەرێمی كوردستان بە بڕیاری ژمارە 41 لە 11/12/2019 پەسەند كراو و ئاراستەی پەرلەمانی كوردستان كراوە بەمەبەستی پەسەندكردنی وەك یاسا، كە لە ئێستادا خوێندنەوەی دووەمی بۆ دەكرێت.
پڕۆژەكە مشتومڕێكی گەرمی سیاسی لێكەوتۆتەوە، كە بە بۆچونی من تا كاتی جێبەجێكردنیشی بەردەوام دەبێت.
یەكێك لە سەرەكیترین ئەو ڕەخنانەی ئاراستەی پرۆژەكە دەكرێت، ئەوەیە كە ئەم پڕۆژەیە ناتوانێت چاكسازی لە داهات و نەوت و كایە بەرفراوانەكانی تر، كە گەندەڵی باڵی بەسەردا كێشاوە بكات  ئەمە بۆچونێكی تەواو راستە و بە دڵنیاییەوە ئەگەر ئەم پرۆژەیە وەك ئەوەی لە ماددەی (1) دا هاتووەكە ئامانجی یاساكەیە بە تەواوەتی جێبەجێ بكرێت ئەوا رەنگە رێژەی كەمتر لە 20% ی رێژەی گەندەڵی لەم هەرێمەدا چارەسەربكات.
دوور لە هەموو گفتوگۆ سیاسییەكان لەم نوسینەدا دەمەوێت لە رووی یاسایی و بابەتییەوە  چەند سەرنجێك لەسەر پرۆژەكە بخەمەروو، كە یارمەتی یاسادانەر بدات لە داڕشتنەوەی  پرۆژەكەدا بەجۆرێك، كە كەمترین هەڵەی یاسایی لە خۆبگرێت، سەرەتا چەند سەرنجێكی گشتی و دواتریش چەند سەرنجێكی تایبەت بە بڕگە و ماددەكانی پرۆژەكە دەخەمە ڕوو: 

سەبارەت بە پرۆژەكە :

 
1. بە گشتی داڕشتنی برۆژەكە جۆرێك لە ناڕێكی وئیرتیباكی پێوە دیارە، كە ڕەنگە بەشێك لەمە پەیوەندی بەوە هەبێت، كە پرۆژەكە دەیەوێت هەمواری زیاتر لە (9) یاسای جیاواز بكات لە ناویاندا یاسای وەزارەتی پێشمەرگە و یاسای خانەنشینی كەم ئەندامانی پێشمەرگە و یاسای خانەنشینی وەزیفە باڵاكان ویاسای ئیمتیازاتی پێشمەرگە ویاسای ئیمتیازاتی كەسوكاری شەهیدان ویاسای ئیمتیازاتی زیندانانی سیاسی، كە ئەم یاسایانە لە نێوان ساڵانی  (2007 بۆ 2011) لە پەرلەمانی كوردستان دەركراون.
2. لە پرۆژەكەدا چەند لایەنێكی قورس هەن كە دەقی پرۆژەكە چارەسەری نەكردوە جێ هێڵراون بۆ ئەو پەیرەو ڕێنمایانە كە لە ئەنجومەنی وەزیران دەردەكرێت  یەكێك لەوانە مەرجەكانی شایستەبوونە، یەكێكی تر چۆنیەتی پێداچوونەوە وڕێكخستنەوەی لیستەكانە لە هەموو بوارەكانی خانەنشینی و ماف وئیمتیازاتەكانی میراتگرانی كەسوكاری شەهیدان وئەنفال كراوان و زیندانیان و راگیراوانی سیاسی، كە ئەمەش ڕۆحی پرۆژەكەیە، بەڵام لە یاساكەدا نەهاتووە و جێهێڵراوە بۆ پەیڕەوەكە .
3. پرۆژەكە پێویستە لە ڕووی تەكنیكی تەشریعیەوە زۆر ڕوون وئاشكرا بێت ودووربینیەكی وردی تیا بێت چونكە جێبەجێ كردنی بڕگە ومادەكانی لە ڕووی یاساییەوە ئاسان نیە وئەركێكی گەورە دەخاتە سەر دامودەزگا فەرمیەكانی هەرێم و هەر ناڕوونیەك لە بڕگە وبابەتەكانی دا بەهانەیەك بۆ جێبەجێنەكردنی دروست دەكات.
سەبارەت بە بڕگەو ماددەكانی : 
1.لە بڕگەی یەكەمی ماددەی (2)ی  بەشی دوو(بواری خانەنشینی) كە دەیەوێت مەرج و پێوەرەكانی خانەنشینی فەرمانبەران بەسەر وەزیفە باڵاو پلە تایبەتەكاندا بچەسپێنێت، پێویستە تیایدا پێناسەی پلە تایبەتەكان بكرێت وەك ئەوی/ كە لە یاسای ژمارە (36) ی ساڵی 2004 دا هاتووە، سەرەرای ئەوەی كە پێویستە ئاماژە بە خانەنشینی دادوەران بكرێت لە هەمان ئەم ماددەیە تاكو حوكمەكانی خاڵی سێیەم لە بڕگەی دووەمی هەمان ماددە بیانگرێتەوە،  چونكە لە كاتی ئێستادا دادوەران لە پلە باڵاكانی دادوەرییدا بە رێژەی 100% خانەنشین دەبن، ئەمەش بە پشت بەستن بە بڕیارێكی دەستەی گشتی دادگای تەمیز لە هەرێمی كوردستان، كە ئەوەش بە پێچەوانەی بڕگەی (3)ی ئەم مادەیەیە.
2. بڕگەی دووەم لە ماددەی (2) كە یەكێكە لە تەوەرە هەرە گرنگەكان كە یاساكە دەیەوێت چارەسەری بكات وە بە لەبەرچاوگرتنی ئامانجی یاساكە وای دەبینم كە پێویستە ئەندامانی پەرلەمان گۆڕانكاری لە رێژەی خانەنشینییەكەدا بكەن یاخود هەمان ڕێژە، بەڵام لەسەر كۆی مووچە و دەرەماڵە نەبێت بەڵكو تەنها لەسەر مووچەی ئیسمی بێت، چونكە بەم رێژەیە بێت كە لە پرۆژەكەدا هاتووە گۆرانكارییەكی زۆر كەم لە مووچەی خانەنشینی وەزیفە باڵاكان و پلە تایبەتەكاندا دروست دەبێت، سەرەڕای داگرتنی ڕێژەی 70% خانەنشینی پلە باڵاكان، كە ئامانجی یاساكەش و هۆیەكانی دەرچواندنیشی جەخت لەوە دەكەنەوە.
3.لە بڕگەی چوارەمی ماددەی (2) دا هاتووە كە ماوەی خزمەتی خولی پەرلەمانی بۆ ئەندامانی پەرلەمان هەژماردەكرێت، كە بە ئارەزومەندانە دەگەرێنەوە بۆ سەر وەزیفەكانی پێشتریان، لێرەدا پێویستە ئەو مافە بۆ هەموو ئەو وەزیفە باڵایانە بدرێت، كە لە بڕگەی یەكەمی ماددەی (2) دا ئاماژەیان پێكراوە نەك تەنها پەرلەمانتاران.
4.لە بڕگەی حەوتەمی هەمان ماددەدا هاتووە، هەموو ئەوانەی كە لە بڕگەی یەكەمی ماددەی(2)دا پێش دەركردنی ئەم یاسایە خانەنشین بوون، پێویستە خۆیان بگونجێنن لەگەڵ ئەحكامەكانی ئەم یاسایەدا، بۆ ئەوانەشیان كە خزمەتی خانەنشینییان نەگەیشتۆتە (15) ساڵ ئەوا تاكو(3) ساڵ خزمەت  دەخرێتە سەر خزمەتەكانیان بۆ ئەوەی بگەنە تەمەنی خانەنشینی، لێرەدا دوو پرسیار رووبەڕووی یاسادانەر دەبێتەوە، كە یەكەمییان ئەوەیە ئەم بڕگەیە پێچەوانەی ئامانجی یاساكەیە كە بۆچی (3) ساڵ بخرێتەسەر خزمەتی مۆزەفێكی پلە تایبەت بۆ ئەوەی بگاتە تەمەنی خانەنشینی، دوەمیش ئەگەر بە ئیزافەكردنی (3) ساڵ خزمەتیش نەگەیشتنە تەمەنی خانەنشینی، چارەسەر كردنی ئەو حاڵەتە چۆن دەكرێت؟
5.لە بڕگەی دووەمی ماددەی (4) دا پێویستە ناوی ئەو بەڕێوبەرایەتی و یەكە كارگێڕییانە دیاریبكرێت وە ئاماژە بە یاساكانیان بدرێت، كە پێی پێكهاتوون كە ئەوانەی پێویستە بگوێزرێنەوە بۆ سەر بەڕێوبەرایەتی گشتی خانەنشینی، كە لە بڕگەی یەكەمی ماددەی (4) دا باسی لێكراوە، ئەمەش دەبێتە هێزێكی زیاتر بۆ دەسەڵاتی تەنفیزی بۆ مەبەستی دەركردنی ڕێنمایی بۆ جێبەجێكردنی ئەم پرۆژەیە.
6.ماددەی (5) لە پرۆژەكە هەموو ئەو پلە وەزیفییانە هەڵدەوەشێنێتەوە، كە بە پێشمەرگە دێرینەكان دراون مەبەست لەوانەی كە بەر لە 5/3/1991 لە ڕیزی بزوتنەوەی ڕزگاری خوازی كوردستاندا بوون و جارێكی تر ئیمتیازی دارایی شایستە دابین دەكات بۆ ئەوانەی كە مەرج و پێداویستییەكانیان تێدایە بە پێی هەر سێ یاسای ژمارە (33) ساڵی 2007 یان یاسای ژمارە(34)ی ساڵی 2007 یان یاسای ژمارە (38)ی ساڵی 2007 بە پێی تایبەتمەندی.
 لە ڕووی هونەری یاسادانان و ڕووبەری جێبەجێكردنەوە زۆر گرنگە كە یاسادانەر بزانێت و بتوانێت چۆن یاسا دابڕێژێت، بۆ نمونە كاتێك یاسای ژمارە (33)ی ساڵی 2007 دەخوێنیتەوە وەك ئەوەی مامۆستایەك داڕشتنێكی بۆ خوێندكارەكانی نووسیبێت لەسەر پێشمەرگە و پێشمەرگایەتی،  نەك پەرلەمانێك یاسایەكی دەركردبێت بەمەبەسی ڕێكخستی ڕێزلێنانی پێشمەرگە.
یاسای ژمارە (34)ی ساڵی 2007 زۆر بڕگە و ماددەی پێچەوانەی بڕگە و ماددەكانی پڕۆژەكەیە هەر وەك یاسای ژمارە (38)ی ساڵی 2007یش هەمان ئەو حاڵەتەی تێدا بەدی دەكرێت و لێشاوی هەرە گەورەی گەندەڵی لەم كەرتەدا لە جێبەجێكردنی ئەم دوو یاسایە سەرچاوەی گرتووە بۆیە لایەنی كەم پێویستە لە كۆتایی ماددەی (5) دا ئەو مەرجە ئیزافە بكرێت، كە لە جێبەجێكردنی ئەو یاسایانەدا كار بە هیچ دەقێك نەكرێت، كە لە دژی حوكمی ماددە و بڕگەكانی پرۆژەكە بن، چونكە پڕۆژەكە یاسای هەمواری ئەو یاسایانەیە.
7.بە پێی ماددەی (6) ی پرۆژەكە سەرجەم ئەو كەسانەی كە بەشێوەیەكی نایاسایی سودمەندبوون یان بە پلەی زیاتر یان خزمەتی وەهمی ئەوا مووچەكانیان راست دەكرێتەوە بەپێی ئەم یاسایە، لێرەدا پرسیارێكی یاسایی و مەوزوعی دێتە ئاراوە، ئەو كەسەی كە بەشێوەیەكی نایاسایی لەسەر بنەمای گەندەڵی بۆتە خاوەنی مووچەیەكی خانەنشینی و ئێستا لێی دەبڕێت لەسەر ئەو بنەما یاساییەی كە (كسب دون سبب)ە، ئەی سەبارەت بەو بڕە پارانەی وەریگرتووە چ رێوشوێنێك دەگیریتەبەر، بۆیە لەم حاڵەتە ئەگەر بە قیستیش بێت دەكرێت ئەو مووچانەی لێوەربگیرێتەوە، كە بەشێوەیەكی نایاسایی لە 20 بۆ 30 ساڵی ڕابردوودا وەریگرتووە.
8.بڕگەی چوار لە ماددەی (7) پێویست ناكات بڕگەیەكی سەربەخۆ بێت و دەكرێت ناوەڕۆكەكەی بە دوو ووشە لە بڕگەی سێیەمداجێبكرێتەوە.
9.بڕگەی شەشەم لە ماددەی (7) باس لە پاككردنەوە و هەڵوەشاندنەوەی ماف و ئیمتیازاتی میراتگران و كەس و كاری شەهیدان و ئەنفالكراوان و زیندانیان و ڕاگیراوانی سیاسی دەكات كە بەدەر لە یاسای ژمارە (9)ی  ساڵی 2007دا سودمەندبوون، لێرەدا پرسیارە یاساییەكە ئەوەیە چۆن ئەو كەسانە لە دەرەوەی یاسا سودمەندبوون، كەواتە هیچ شەرعییەتێكی یاسایی و ڕەسمی نییە و هەر لەسەرەتاوە مامەڵەكانیان پوچەڵە، ئەم تێبینییە بڕگەی حەوتەمی هەمان ماددەش دەگرێتەوە.
10. لە بڕگەی دووهەمی مادەی (8) دا پێویستە ئاماژە بەو یاسا وڕێنمایانە بدرێت كە ڕێگە دەدەن بە سوودمەندبوون لە وەرگرتنی زیاتر لە یەك مووچە وبەخشین.
11. بڕگەی پێنجەم لە مادەی (8) باس لە مووچەی خانەنشین دەكات دوای گەڕانەوە بۆ وەزیفە، ئەمەش ئەو پرسە بابەتییە دێنێتە پێشەوە كە بۆ چی خانەنشین جارێكی تر بگەڕێتەوە بۆ وەزیفە؟
12.لە بڕگەی شەش لە مادەی (9)دا باس لە پێداچوونەوەی لیستی سوودمەندانی خانەنشینی پێشمەرگە دەكات لەبەر ڕۆشنایی یاسا (34) ساڵی 2007 دیاری نەكراوە تیایدا كە ئەو پێدا چوونەوە ورێكخستنەیە لە لایەن چ دامەزراوەیەكەوە ئەنجام دەدرێت .
13.مادەی (10) تایبەت بە دەرماڵەكان مادەیەكی زیادە چونكە دەرماڵە بە گشتی بە ڕێنمایەكانی حكومەت دیاری كراوە هەر بۆیە دەكرێ‌ حكومەت خۆی هەمواریان بكاتەوە بە بێ بوونی ڕێپێدانێكی تەشریعی، هەر لەو دەقەی ماددەكەدا هاتووە كە حكومەتی هەریم لەبەر ڕۆشنایی یاسا بەر كارەكانیدا دەرماڵەكان ڕێك دەخاتەوە، مادام یاسای بەركار هەیە بۆ ئەم مەبەستە چ پێویستیەكی یاسایی بەم دەقە نامێنێت.
14.بڕگەی دووهەم لە مادەی (11) ئاماژە دەكات بە یەكخستنی ناونیشان وپلەی وەزیفی بە پێی یاسای میلاكی ژمارە (25) ساڵی 1960 ناكرێت دواتر بوترێت یان هەر یاسایەكی تر جێگەی ئەم یاسایە بگرێتەوە بە تایبەتیش بەگەڕخستنەوەی ئەو یاسایە زۆرێك لە واقیعی وەزیفی و پلەبەندی دەگۆڕێت لە هەرێمی كوردستان.
15.بڕگەی چوارەم لە مادەی (11)دا كە باس لە هەڵوەشاندنەوەی ساڵانی خزمەت دەكات و و زیندانی سیاسی و ڕاگیراوی سیاسی لێ بەدەر دەكرێت سەبارەت بە ئەوان دەقەكە بگۆڕدرێت بە جۆرێك بە قەدەر ماوەی زیندانی یان ڕاگرتنیان بێت.
16.بڕگەی یەكەم لە مادەی (13) باس لە ڕاگرتنی دامەزراندن دەكات لە ڕووی یاساییەوە دروست نیە چونكە لە كاتی چۆڵبوونی هەر پلەیەكیشدا دیسان بە دامەزراندن كەسێكی تر دادەنرێت، ئەگەر نیەتی یاسادانەر زیادكردنی پۆستە (استحداث منصب) ئەوا دەكرێت بە جۆرێك دابڕێژرێتەوە.
17. دەكرا لە پرۆژەكەیا ئیمتیازاتی ڕاگیراوی سیاسی نەهێڵرایە چونكە ڕاگیراو ئەو كەسەیە بۆماوەیەكی كەم  دەستبەسەر كراوە لەسەر ئەستۆی لێكولێنەوە و دواتر ئازاد كراوە لەبەر ئەوەی هیچ تۆمەتێكی سیاسی بەسەردا ساغ نەبۆتەوە.