خوێندنەوەیەكی یاسایی بۆ بڕیارەكەی پەرلەمانی عیراق

پارێزەر هەندرێن شێخ عوسمان

09/01/2020

گومانی تیادا نییە كە هەژموونی سیاسی كاریگەریی راستەوخۆی لەسەر بەڕێوەچوونی پڕۆسەی یاسادانان هەبووە لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق، كە ئەوەش كاریگەرییەكی نێگەتیڤی لەسەر پەرلەمان هەبووە بۆ جێبەجێكردنی ئەركی سەرەكیی خۆی كە یاسادانان و چاودێرییە، بە درێژایی ساڵانی ڕابردوو، لە خولە جیاوازەكانی ئەم ئەنجومەنەدا.
دوور لە لایەنی سیاسی، لەم نووسینەدا خوێندنەوە و شیكارییەكی یاسایی دەخوێننەوە، تایبەت بەو بڕیارە (نیابییە)ی رۆژی 5-1-2020 لە دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەراندا دەركرا، كە تایبەتە بە پابەندكردنی حكومەتی عیراقی بە پوچەڵكردنەوەی داواكاریەكەی لە هاوپەیمانیەتی نێودەوڵەتی دژی داعش و كۆتاییهێنان بە بوونی هەر هێزێكی بیانی لە عیراقدا و پابەندكردنی حكومەت بە پێشكەشكردنی سكاڵا لە دژی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا لە نەتەوە یەكگرتوەكان و هەستان بە لێكۆڵینەوە لەسەر باڵاترین ئاست بەمەبەستی زانینی چۆنیەتی ئەو كردەوە سەربازیەی كە قاسم سولەیمانی و ئەبومەهدی موهەندیسی تیادا كرانە ئامانج.
بە گەڕانەوە بۆ حوكمی مادەكانی دەستوری عیراقی لە ساڵی 2005، دەردەكەوێت كە پسپۆڕی و دەسەڵاتەكانی ئەنجومەنی نوێنەران لە ماددەی 61 ی دەستوردا دیاریكراوە و بریتین لە دەركردنی یاسا فیدراڵیەكان و چاودێریكردنە بەسەر دەسەڵاتی جێبەجێكردنەوە، لەگەڵ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار و رێكخستنی پڕۆسەی پەسندكردنی پەیماننامەو رێككەوتنە نێودەوڵەتییەكان بە یاسا؛ ئەوەش بە زۆرینەی دوو لەسەر سێی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران، سەرەڕای چەند پسپۆڕییەكی دیكە كە لەو ماددەیەدا باسكراون.
بە گەڕانەوە بۆ ئەم پسپۆریانەی ئەنجومەنی نوێنەران لە حوكمە دەستوریەكاندا و بە لێكدانەوە بۆ یاسای ئەنجوومەنی نوێنەران ژمارە 13ی ساڵی 2018 و پەیڕەوی ناوخۆی هەمان ئەنجوومەن، دەبینرێت كە ئەنجوومەنی نوێنەران مافی دەركردنی بڕیاری تشریعی نییە، كە لە هێزی یاسادا بێت، بەڵكو مافی دەركردنی یاسای هەیە، ئەوەش بەپێی ئەو رێوشوێنە دیاریكراوانە، كە لە دەستور و یاسا پەیوەندیدارەكاندا هەن.
لەپاڵ ئەم واقیعە قانونییەدا، ئەنجومەنی نوێنەران زیاتر لە پێشینەیەكی هەیە لە دووبارەكردنەوەی ئەم هەڵەیەدا بە جۆرێك كە بڕیار دەردەكات، پێچەوانەی دەستور و پرەنسیپی جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان. بەوەش دەسەڵاتەكانی حكومەت وەك دەسەڵاتی جێبەجێكردن دەبەزێنێت. بۆ نموونە، لەو دانیشتنە تایبەتە كە ئەنجوومەنی نوێنەران ئەنجامی دا بۆ گفتوگۆكردن لەسەر داواكاری خۆپیشاندەرانی گۆڕەپانی تەحریر، ئەنجوومەنەكە كۆمەڵێك بڕیاری دەركرد: لەوانە خەرجكردنی دەرماڵەی دارایی بۆ خوێندكاران و بڕینەوەی مووچەی مانگانە بۆ هەژاران. ئەم بڕیارانە هیچ بنەمایەكی یاساییان نییە و بە هیچ جۆرێك دەسەڵاتی جێبەجێكردن پابەند ناكات.
لە ساڵی 2008 دا حكومەتی عیراق دوو رێككەوتننامەی لەگەڵ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا واژۆكرد؛ یەكەمیان تایبەت بوو بە كشاندنەوەی هێزە ئەمریكییەكان تاكو كۆتایی ساڵی 2011. ئەنجوومەنی نوێنەران ئەم رێككەوتننامەیەی بە یاسای ژمارە 51ی ساڵی 2008 پەسند كرد. رێككەوتننامەی دووەم تایبەتە بە چوارچێوەی ستراتیژی پەیوەندی دۆستانە و هاوكاری لەنێوان كۆماری عیراق و ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا. ئەنجومەنی نوێنەران ئەم رێككەوتننامەیەشی بە یاسای ژمارە 52ی ساڵی 2008 پەسندی كرد.
هەبوونی هێزی سەربازیی ئەمریكی ئەمڕۆ لە عیراقدا لەسەر داواكاری حكومەتی عیراقە، ئەوەش لەسەر بنەمای رێككەوتننامەی چوارچێوەی ستراتیژی، بەپێی بەشی سێیەمی رێككەوتننامەكە؛ هاوكاریی بەرگری و ئەمنی، كە بە یاسای ئاماژەپێكراو ئەنجوومەنی نوێنەران پەسەندی كردووە. خودی داواكردنەكەش بە تەواوەتی لە پسپۆری دەسەڵاتی جێبەجێكردندایە، كە لە ئەنجومەنی وەزیران و سەرۆكی وەزیراندا خۆی دەبینێتەوە، بەوپێیەی فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكانی عیراقە.
ئەو ماددە دەستووریانەی كە ئەنجوومەنی نوێنەران پشتی پێبەستووە لە بڕیارە نیابەكەیدا بریتین لە (59/دووەم) و (1) و (109) لە دەستووری عیراق، كە ئەم ماددانە هیچ پەیوەندییان بە ناوەڕۆكی بڕیارەكەوە نییە.
پێویست بوو ئەنجوومەنی نوێنەران پشت ببەستێت بە ماددەی (61)ی دەستوور، بەڵام دیارە پەرلەمانتارە ئامادەبووەكان سەرەڕای ئەوەی زانیویانە كە دەركردنی ئەم بڕیارە لە دەسەڵات و پسپۆڕیی ئەواندا نییە، بەڵام لە دەرەنجامی هەژموونی سیاسی، بە لۆفەیەكی یاسایی خواروخێچ بڕیارەكەیان تێپەڕاند.
پێشینەكانی دادگای باڵای فیدراڵی لەم بارەیەوە روونن كە دەستووری عیراق مافی دەركردنی ئەو بڕیارانەی بە ئەنجوومەنی نوێنەران نەداوە، كە لە پسپۆڕی و دەسەڵاتەكانی دەسەڵاتی جێبەجێكردنن، لەبەرئەوەی ئەنجوومەنی نوێنەران لەم بوارەدا مافی چاودێری و لێپێچینەوەی هەیە لەسەر دەسەڵاتی جێبەجێكردن، بۆیە ناكرێت خۆی مومارەسەی دەسەڵاتەكانی حكومەت بكات، یان خۆی بخاتە شوێنی حكومەت لە بڕیارداندا، ئەوەش بەپێی ماددەی (47) لە دەستوور، تایبەت بە جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان.
لەبەرئەوە لە رووی یاساییەوە ئەم بڕیارە نیابیە بە معدوم لە قەڵەم دەدرێت و هیچ شوێنەوارێكی یاسایی نییە، لەبەرئەوەی نادەستوورییە و مەرج نییە حكومەتی عیراق پێوەی پابەندبێت، هەروەك دەكرێت تانە لەم بڕیارە بدرێت لە دادگای باڵای فیدراڵی، بە ئامانجی پوچەڵكردنەوەی، بەهۆی ئەو سەرپێچیە دەستووریانەی كە لە بڕیارەكەدا هەن.
لە بڕگەی پێنجەمی ئەم بڕیارەدا هاتووە كە ئەم بڕیارە لە رۆژی دەرچوونییەوە كاری پێ دەكرێت، بەبێ بڵاوكردنەوەی لە رۆژنامەی فەرمییدا. ئەمەش پێچەوانەی عورفی یاساییە، لەبەرئەوەی هیچ یاسا، بڕیار یان رێنماییەك كاری پێناكرێت هەتا بەفەرمیی بڵاونەكرێتەوە.


شەپۆلەکانی نەوا

Copyright © 2017 - Radio Nawa. Designed and Developed by Avesta Group