نەوا-
توێژینەوەیەك كە یەكەمینجارە لەم جۆرە لە هیندستان ئەنجامدراوە، دەركەوتوە هەڵمژینی هەوای پیس مەترسی توشبون بە نەخۆشی شەكرەی جۆری دوەم زیاد دەكات.
تیمی توێژینەوەكە لە دەلهی و باشوری شاری چێنا بۆیان دەركەوتوە كە هەڵمژینی هەوا كە بڕێكی زۆر گەردیلەی  PM2.5ی تێدایە دەبێتە هۆی بەرزبونەوەی ئاستی شەكر لە خوێنداو زیادبونی رێژەی توشبون بە نەخۆشی شەكرەی جۆری دوو.
كاتێك كە هەناسە دەدرێت، گەردیلەكانی PM2.5 دەتوانن بچنە ناو خوێنەوەو ببنە هۆی چەندین نەخۆشی هەناسەدان و دڵ و خوێنبەرەكان.
ئەم توێژینەوەیە بەشێكە لە لێكۆڵینەوە بەردەوامەكان لەسەر نەخۆشییە درێژخایەنەكان لە هیندستان كە لە ساڵی 2010 دەستیپێكردوە، ئەمە یەكەم توێژینەوەیە كە تیشك دەخاتە سەر پەیوەندی نێوان بەركەوتن بە  PM2.ی دەوروبەرو جۆری دوەمی شەكرە لە هیندستان.
بەپێی توێژینەوەكە، تێكڕای ئاستی ساڵانەی PM2.5 لە دەلهی 82-100 میكرۆگرام/م3 و لە چێنا 30-40 میكرۆگرام/م3 بوە، چەند هێندە زیاترە لە سنووری ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی كە 5 میكرۆگرام/م3 بووە.
ستانداردە نیشتمانییەكانی كوالیتی هەوای هیندستان 40 میكرۆگرام/م3یە.
هەروەها بارگرانییەكی زۆری نەخۆشییە ناگوازراوەكان هەیە، لەوانە نەخۆشی شەكرە، بەرزی پەستانی خوێن و نەخۆشییەكانی دڵ لە هیندستان.

توێژینەوەكەی لانسێت دەریخستوە كە رێژەی توشبون بە نەخۆشی شەكرە لە هیندستان زیاترە لە خەمڵاندنەكانی پێشو، هەروەها دەریخستوە كە توشبوانی شەكرە لە ناوچە شارییەكان زیاترن بە بەراورد بە گوندەكانی هیندستان.
لە توێژینەوەكەی  BMJ توێژەران بەدواداچونیان بۆ گروپێكی ١٢ هەزار ژن و پیاو كردووە لە دەلهی و چێنای لە ساڵانی ٢٠١٠ تا ٢٠١٧، بەشێوەیەكی ماوەی ماوە رێژەی شەكری خوێنیان پێوانە كردوە. بە بەكارهێنانی داتای مانگی دەستكرد و مۆدێلی بەركەوتنی پیسبوونی هەوا، پیسبوونی هەوایان لە ناوچەی هەر بەشداربوویەكدا لەو چوارچێوەیە كاتییەدا دیاریكرد.
بۆیان دەركەوت كە بەركەوتنی یەك مانگ بە PM2.5 دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی ئاستی شەكری خوێن، هەروەها بەركەوتنی درێژخایەن بۆ ماوەی ساڵێك یان زیاتر دەبێتە هۆی زیادبوونی مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی شەكرە.
سیدارتا مەندەل، توێژەری سەرەكی توێژینەوەكە و لە سەنتەری كۆنترۆڵكردنی نەخۆشییە درێژخایەنەكان لە دەلهی دەڵێت: "بە لەبەرچاوگرتنی فیزیۆلۆژیای نەخۆشی هیندییەكان - كەمی BMI لەگەڵ ڕێژەی چەوری بەرز - ئێمە زیاتر ئامادەین بۆ تووشبوون بە نەخۆشی شەكرە لە چاو دانیشتوانی ڕۆژئاوا."
ئاماژەی بەوەشكرد، پیسبوونی هەوا - هۆكارێكی ژینگەییە - لەگەڵ گۆڕانكارییەكانی شێوازی ژیان لە ٢٠ بۆ ٣٠ ساڵی ڕابردوودا، زیاد دەكات بۆ زیادبوونی بارگرانی نەخۆشی شەكرە..

لە شارەكانی هیندستان بەرزبوونەوەی كەمی غودەی دەرەقی، نیشانەكانی هێلكەدانی فرە كیسی (PCOS) و شەكرەی دووگیانی هەبووە. لێكۆڵینەوەكە دەریدەخات ڕەنگە پیسبوون ڕۆڵی هەبێت لە دروستكردنی هەموو ئەم كێشانەدا، چونكە سیستەمی ناوپۆشی لەش تێكدەدات، كە هەموو هۆرمۆنەكانی ناو لەش بەرهەمدەهێنێت.
ئێستا توێژەران كاردەكەن بۆ تێگەیشتن لە كاریگەری پیسبوون لەسەر ئاستی كۆلیسترۆڵ و ڤیتامین D لە جەستەدا، هەروەها كاریگەریەكانی لەسەر سوڕی ژیانی تاكەكان لەوانە كێشی لەدایكبوون، تەندروستی ئافرەتانی دووگیان، بەرگری ئەنسۆلین لە هەرزەكاران و مەترسی تووشبوون نەخۆشی پاركینسۆن لە نێوان شتەكانی تردا.

ئامادەكردنی راپۆرت/ رێكخراوی ئایندە بۆ پاراستنی ژینگە