نەوا-
زانایان هۆشداری دەدەن لەوەی، ئەگەری هەیە لەم سەدەیەدا گڕكانێكی زۆر بەهێز و گەورە رووبدات كە كاریگەری لەسەر ژینگەی زەوی و هەسارەكە دروست دەكات و ژیانی ملیۆنان كەس دەخاتە مەترسیییەوە.
رۆژنامەی دەیلی مەیڵی بەریتانی بڵاویكردووەتەوە، زانایان هۆشداری دەدەن لەوەی كە لە 6 ئەگەر یەكیان ئەوەیە كە لە ماوەی 78 ساڵی داهاتوودا كارەساتێكی گەورە رووبدات ئەویش تەقینی گڕكان بێت، بەشێوەیەك كاریگەری گەورە لەسەر ژینگە و هەسارەكە دروست بكات و ژیانی ملیۆنان كەس بخاتە مەترسییەوە.
ئەوەش هاتووە، لە مانگی یەكی ئەمساڵ گڕكانێك لە دەوڵەتی تۆنگا لە زەریای هادی چالاك بوو، بەهێزیەكەی بەشێوەیەك بوو كە تسونامی دروست كرد و گەیشتە وڵاتەكانی ژاپۆن و ئەمریكای باكور و ئەمریكای باشور.
رونیشكراوەتەوە، بەپێی توێژینەوەیەكی زانایانی پەیمانگای "نیڵز بور"ی دانیماركی، چینی ناوەكی سەهۆڵیی لە دورگەی گرینلاند و ئەنتاركتیكا ئاماژە بەوە دەدەن كە لەوانەیە گڕكانێك بە بەهێزی 7 پلە رووبدات، لەوانەیە 10 بۆ 100 هێندەی گڕكانەكەی تۆنگا بەهێزتر بێت.
لای خۆیەوە مایكڵ كاسیدی مامۆستای بواری گڕكانەكان لە زانكۆی بێرمینگهام وتویەتی، هیچ كارێك نەكراوە بۆ كەمكردنەوەی كاریگەرییەكانی بوركانێكی بەهێز و ئەوەش پێویستی بە گۆڕانە و جیهان ئامادە نییە بۆ كارەساتێكی لەو شێوەیە.
كۆتا گڕكان كە بەهێزیەكەی 7 پلە بووبێت لە ساڵی 1815 لە ئەندەنوسیا روویداوە و بووەتە هۆی گیانلەدەستدانی زیاتر لە 100 هەزار كەس و كاریگەریەكی سلبی زۆری لەسەر جیهان داناوە، بووەتە هۆی دابەزینی پلەی گەرمای زەوی و بڵاوبوونەوەی برسێتی و پەتا، وەك پەتای كۆلێرا لە هیندستان هەروەها بەشێكی زۆری بەرهەمە كشتوكاڵیەكانی لە چین و ئەوروپا و ئەمریكای باكور لەناوبرد، زانایان هۆشداری دەدەن لەوەی كە روودانی گڕكانێكی لەو شێوەیە لەم سەردەمەدا زیانە مرۆیی و مادییەكەی زۆر زیاتر دەبێت.